Malownicza miejscowość, która w XVI wieku z małej osady położonej nad Wisłą przekształciła się w renesansową perełkę pośród polskich miast. Lokalizacja sprzyjająca licznym kontaktom handlowym przysparzała mieszkańcom (a byli wśród nich nie tylko Polacy, ale również Duńczycy, Włosi i Anglicy) wielkich majętności; miasto było drugim, po Lublinie, co do wielkości i znaczenia w regionie. Niestety ten bujny rozwój zatrzymany został przez wojny szwedzkie i związane z nimi liczne epidemie. Reszty dopełniły rozbiory, w okresie których zdegradowano miasto do stanu gminy wiejskiej. Zarówno w latach rozkwitu jak i w czasie trudnych doświadczeń z ludem kazimierskim byli zakonnicy franciszkańscy. Zanim jednak przybyli do tego miasta w roku 1589 rozpoczęto na Wietrznej Górze (nazywanej również Plebanią Górą) budowę kościoła pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny; fundatorami tej świątyni byli Bartłomiej i Mikołaj Przybyłowie, zaś gorliwym współpracownikiem – duszą w dziele budowy, był ks. Wojciech ze Żnina, nazywany później Placentinus. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż kościół budowano zaledwie dwa lata, tak iż w roku 1591 można było dokonać już jego konsekracji. Zachowane protokoły powizytacyjne dokładnie opisują kościół i jego wyposażenie, którego najważniejszym elementem był, i jest po dzień dzisiejszy, łaskami słynący obraz Zwiastowania. Jest wykonany w technice olejnej na płótnie przyklejonym na desce o długości 210 i szerokości 119 centymetrów. Stara kronika klasztorna informuje, że obraz ten został namalowany około 1590 roku przez nieznanego z imienia i nazwiska, ale biegłego i wybitnego w sztuce malarskiej, mistrza z Kazimierza. Przedstawia on Maryję klęczącą na poduszce, która rozmawia z przyklękającym przed nią Archaniołem Gabrielem. W krótkim czasie znaczenie sanktuarium wzrosło do tego stopnia, że jeden kapłan nie mógł podołać obsłudze duszpasterskiej napływających coraz liczniej wiernych. Postępując według ówczesnych zwyczajów poproszono o wsparcie zakonników z reformackiej gałęzi Zakonu Braci Mniejszych, którzy 2 lutego 1628 roku zostali uroczyście wprowadzeni do nowej fundacji i wkrótce rozpoczęli budowę klasztoru, który ostatecznie zakończono w 1668 roku. Równolegle rozbudowano kościół i dokonano zmian w jego wnętrzu, aby spełniał wszystkie kryteria dla pobożnych praktyk zakonnych oraz nieustannie rozwijającego się duszpasterstwa. Obok tej działalności zakonnicy aktywnie wspierali działania kształtujące tożsamość narodową a w okresie zaborów narodowowyzwoleńcze zrywy. O ile w 1831 roku zachowanie to nie spowodowało większych restrykcji, to już po Powstaniu Styczniowym klasztor kazimierski, jak i wiele innych w Królestwie Polskim, został skasowany. Pozostały na miejscu jedyny kapłan – o. Adrian Gałuszkiewicz, przez jakiś czas podejmował jeszcze działania mające na celu podtrzymanie kultu i obsługę pielgrzymów. Po jego śmierci w 1889 roku zabudowaniami zajęli się miejscowi księża diecezjalni. Powrót zakonników nastąpił w roku 1928 co związane było z ponownym odradzaniem się Kazimierza Dolnego, któremu przywrócono prawa miejskie. W okresie okupacji (od października 1942 do lipca 1944 r.) klasztor zajmowało gestapo, a piwnice zamieniono na więzienie. Zakonnicy mieszkali w mieście i obsługiwali kościół. W latach 1945 - 1958 w części klasztoru mieścił się internat dla chłopców szkół średnich.
Kościół zachował wystrój pierwotny, łącznie z balustradą okalającą boczne ołtarze oraz chórem dla zakonników za ołtarzem. Główny ołtarz w szacie dzisiejszej został wykonany w roku 1770 przez Walentego Charytańskiego (rzeźby) i Wojciecha Wnukiewicza (roboty stolarskie) według projektu arch. Tomasza Hoffmana; odrestaurowany w 1986 r. Na uwagę zasługuje też obraz św. Antoniego, malowany przez Wojciecha Jaszczołda. Autorów pozostałych obrazów ołtarzowych nie znamy. Zakrystię umeblował br. Efrem Karecki (1771 r.). Zabytkiem są żelazne drzwi kute, z datą 1589, pochodzące z pierwotnego kościoła. Mury okalające kościół i klasztor oraz schody wystawiono z funduszu Piotra Cieszkowskiego, późniejszego brata zakonnego, zmarłego w Kazimierzu w 1709 r. Na korytarzu znajduje się zegar szafkowy z datą 1763, ozdobiony obrazem Zwiastowania; jest dziełem br. Joachima Gutowicza.
W roku 1956 staraniem o. Wenantego Miziniaka w klasztorze powstało muzeum, którego eksponaty obejmują: rękopisy, starodruki, dawne rzeźby i obrazy oraz relikty regionalne z okolic Kazimierza.
Zakonnicy służą pomocą wszystkim przybywającym do Sanktuarium, głoszą rekolekcje, misje ludowe, pomagają w okolicznych parafiach, przyjmują pielgrzymki. Co roku 25 marca ma miejsce Pielgrzymka Osób Konsekrowanych z archidiecezji lubelskiej. Kościół klasztorny jest miejscem nabożeństw patriotycznych; wokół niego powstały pomniki i tablice, upamiętniające ważne wydarzenia historyczne, m. in. "Krwawą środę" (18 XI 1942 r. poniosło śmierć ok 140 osób z rąk Niemców w odwet za akcję partyzantów), "Cudu nad Wisłą" w r. 1920 oraz udział miejscowych zakonników w powstaniu styczniowym.
Klasztor p.w. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
ul. Klasztorna 3
24-120 Kazimierz Dolny
tel. 81-881-01-18
więcej informacji na: https://franciszkanie-ofm-kazimierz.pl/
