17 maja
„BRAT OGIEŃ” NISZCZY KLASZTOR SANDOMIERSKI (17 MAJA 1809 ROKU)…
W roku 1809 miała miejsce na ziemiach Księstwa Warszawskiego i Galicji wojna polsko-austriacka, będąca częścią konfliktu pomiędzy wojskami V koalicji antyfrancuskiej, a wojskami napoleońskiej Francji. Wojskami austriackimi dowodził arcyksiążę Ferdynand d’Este, polskimi - generał dywizji Józef Poniatowski. Austriacy wtargnęli na teren Księstwa 15 kwietnia…
W dniu 17 maja 1809 roku, podczas zdobywania Sandomierza przez wojska polskie, walczące pod sztandarami Księstwa Warszawskiego, Austriacy – dla sprawienia lepszego widoku – o godzinie 22 zapalili wypełniony słomą i sianem stary drewniany kościół św. Wojciecha z XV wieku, który doszczętnie spłonął. Ogniem zajął się także stojący obok kościół i klasztor reformacki pod wezwaniem św. Józefa. W czasie pożaru spłonęły dachy i wyposażenie świątyni z wszystkimi ołtarzami. Poza osmalonymi murami kościoła ocalała tylko zakrystia, refektarz i pojedyncze cele zakonne… Gwardianem klasztoru był w tym czasie o. Maksymian Skupniewicz. Oświetlenie terenu, skąd następowało natarcie, przeniosło Austriakom chwilowo pożądany skutek, oddziały polskie stanowiły bowiem doskonały cel. Zginęło około stu żołnierzy, wraz dowódcą, dziewiętnastoletnim zaledwie podpułkownikiem, Marcelim Lubomirskim; wielu było rannych… Kapitan Płonczyński wycofał resztki oddziału na bezpieczną odległość. Bardziej skuteczny był atak na innych odcinkach i w efekcie następnego dnia wojska polskie, dowodzone przez gen. Michała Sokolnickiego, wkroczyły do miasta… Sandomierz, wraz z częścią Galicji, znalazł się w granicach rozszerzonego Księstwa Warszawskiego (do roku 1815).
Po ustaniu działań wojennych, dzięki ofiarności licznych dobroczyńców, kapłanów i świeckich, kościół i klasztor podniesiono z ruin. Do tego dzieła, jak odnotowano w kronice, przyczynili się wydatnie: ks. Jacek Kochański, kanonik sandomierski i proboszcz w Trójcy, który jako pierwszy wsparł znaczną ofiarą syndyka apostolskiego klasztoru, hrabiego Andrzeja Lanckorońskiego; dalej hrabia Antoni Ledóchowski z Górek, Rupniewski z Gnojna, Maciej Sołtyk z Sulisławic, Kapituła Kolegiaty Sandomierskiej, ks. Maciej Dużyński kanonik sandomierski i proboszcz w Skotnikach, Rafał Ziółkowski z Sandomierza, ks. Przemykalski, proboszcz grębowiecki, p. Staszczakowa z Radoszek, p. Boxa Radoszewski…
W dniu 25 kwietnia 1824 roku, jeszcze nie w pełni odrestaurowany kościół, z jednym tylko, centralnym ołtarzem, uroczyście rekonsekrował biskup sandomierski, Adam Prosper Burzyński, reformat. Dzięki jego ofiarności sporządzono dwa kolejne ołtarze, Matki Bożej i św. Franciszka, postawione i ukończone w roku 1832. Dwa lata wcześniej wybudowano nową wieżę. Pozostałe cztery ołtarze zrekonstruowano w roku 1839…
Poreformacki kościół znajduje się przy Placu św. Wojciecha (numer 2). Na tymże PLACU w roku 1871 wzniesiono figurę św. Aleksandra, papieża, posadowioną na wysokim cokole… Ustawiona została w miejscu grobu biskupa sufragana Aleksandra Dobrzańskiego, zmarłego w roku 1831, a także na pamiątkę znajdującej się tam kiedyś starej świątyni św. Wojciecha i otaczającego ją cmentarza…
