14 października

REFORMACI W NOWYM KLASZTORZE… BIAŁA NA PODLASIU, rok 1692

Alba Ducalis – Biała Książęca (dziś Biała Podlaska) przyjęła dwóch pierwszych reformatów PROWINCJI WIELKOPOLSKIEJ w roku 1670. Przybyli oni z Poznania i zamieszkali w tymczasowej drewnianej rezydencji. W latach 1671 - 87 wzniesiony został murowany kościół pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej, fundowany przez Michała Kazimierza Radziwiłła, księcia na Ołyce i Nieświeżu, wojewodę wileńskiego, hetmana polnego i podkanclerzego litewskiego oraz jego małżonkę, Katarzynę z Sobieskich, rodzoną siostrę króla Jana III.

W trakcie budowy świątyni zmarł książę Michał. Dzieło fundacji kontynuowała księżna Katarzyna; jej też staraniem w roku 1687 rozpoczęto wznoszenie murowanego klasztoru. Prace przy jego budowie trwały pięć lat. W dniu 14 października 1692 r. zakonnicy zostali uroczyście wprowadzeni przez ówczesnego prowincjała, o. Klemensa Wasierskiego do nowej siedziby.

Z powodu zaginięcia archiwaliów tak PROWINCJI WIELKOPOLSKIEJ, jak i częściowo PRUSKIEJ, do której konwent ten należał od roku 1750, a także ksiąg i dokumentów klasztornych, niewiele znamy faktów z jego historii... W wyniku trzeciego rozbioru Polski w roku 1795 znalazł się on, wraz z konwentami węgrowskim i siennickim, w zaborze austriackim (w tzw. Galicji Zachodniej), podczas gdy pozostałe klasztory PROWINCJI były pod władaniem Prus. Fakt ten wymusił utworzenie odrębnej, nominalnie niezależnej, KUSTODII GALICYJSKO-MARIAŃSKIEJ. Istniała ona w latach 1798 - 1810.

W PROWINCJI WIELKOPOLSKIEJ jak i PRUSKIEJ klasztor ów był przez szereg lat miejscem studiów kleryków, czasami także młodych kapłanów. Zdobywali tam wiedzę z zakresu filozofii, teologii dogmatycznej, prawa kanonicznego, homiletyki i teologii moralnej; od roku 1838 przysyłano najmłodszych, by doskonalili się w gramatyce… Największą liczbę studentów odnotowano w roku 1827 - 28. Było ich dwunastu, wśród nich czterech kapłanów (m.in. o. Stefan Robakiewicz, późniejszy ostatni pruski prowincjał). Studiowali filozofię pod kierunkiem lektorów: o. Błażeja Staniszewskiego i Januarego Nadratowskiego.

Początkiem lat sześćdziesiątych tamtejsi kaznodzieje śmiało podejmowali patriotyczne tematy, za co też byli prześladowani przez policję carską. O. Gorgoniusz Sulej salwował się w nocy ucieczką i tak uniknął aresztowania; o. Zygmunt Grzybowski w roku 1861 został zesłany w odległe tereny Rosji Europejskiej, skąd do Królestwa Polskiego powrócił dopiero po dwudziestu latach…

W ramach represji popowstaniowych klasztor, znajdujący się od pięćdziesięciu lat w Królestwie Polskim, został w ostatnich tygodniach roku 1864 (lub początkiem 1865) skasowany, a zakonnicy deportowani do Pilicy.