2 listopada
KAPITUŁA, KTÓRA POSZŁA W NIEPAMIĘĆ…
Powszechnie przyjmuje się, że PIERWSZA KAPITUŁA REFORMATÓW w Polsce odbyła się 3 czerwca 1623 r. w Zakliczynie… Tam komisarz generalny o. Aleksander Patavinus erygował dwie kustodie: małopolską i wielkopolską. Tymczasem prawda jest zgoła inna. Dnia 27 września (wg o. Anzelma Szteinke), czy też 27 października (wg o Cypriana Gozdeckiego) 1622 roku, ówczesny nuncjusz apostolski w Polsce, kard. Cosimo de Torres, oświadczył wobec przedstawicieli BERNARDYNÓW i REFORMATÓW, że jest wolą Ojca świętego Grzegorza XV, aby ci drudzy osiedlali w Rzeczypospolitej, zarówno w Koronie (na ziemiach polskich) jak i na Litwie. O. Komisarz, nie zwlekając, zwołał kapitułę w Warszawie na 2 listopada (wg o. A. Szteinke – 1 listopada) tegoż roku i erygował dwie kustodie: pierwsza, pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej, miała obejmować Małopolskę i Wielkopolskę, z o. Benedyktem Bułakowskim jako kustoszem; druga, św. Franciszka z Asyżu – Mazowsze, Litwę i Ruś, a na jej czele postawiony został o. Adam Pogroszewski. Obrady odbywały się zapewne w wynajętej przez króla Zygmunta III dla zakonników kamienicy mieszczanina Jelonka (u Koralewicza – Jelunka), w bezpośredniej bliskości Zamku Królewskiego.
Reformackie źródła i opracowania milczą o owej kapitule (jak choćby o. Cyprian Gozdecki w swojej Liber initiorum reformationis… czyli: Liber Custodiae Minoris Poloniae) albo też uznają ją jedynie za prywatny projekt o. Komisarza i obecnych wówczas w Warszawie ojców (Koralewicz w Additament do Kronik Braci Mnieyszych S. Franciszka … ten też zamiast Rusi wymienia w ziemiach przyznanych Kustodii św. Franciszka Podlasie…).
Ślad po niej znaleźć nożna przede wszystkim w Regestrum capitulorum et congregationum zamieszczonym na końcu wydanych drukiem w roku 1663 Statutów Prowincji św. Antoniego (Wielkopolskiej); tam wyraźnie podana jest jako PIERWSZA KAPITUŁA (I. CAPITULUM); zakliczyńska zaś, z roku 1623, jako druga. Ponadto zachował się oryginalny dokument nominacji o. Bułakowskiego na kustosza Małopolski i Wielkopolski z podpisem i pieczęcią o. Komisarza…
Jedną z przyczyn, dla której postanowiono ową kapitułę uznać za niebyłą, była na pewno apostazja o. Pogroszewskiego, który wkrótce po nominacji opuścił zakon; co więcej, przeszedł na protestantyzm i ożenił się z kobietą tego wyznania (do jego osoby będzie jeszcze okazja powrócić)… Musiały być jednak i inne powody, zamykające się choćby w pytaniu: dlaczego ZAKON REFORMATÓW nie zaistniał na LITWIE? Jedynym klasztorem fundowanym dopiero w roku 1667 w granicach tego księstwa był konwent w Białej na Podlasiu, tuż przy granicy z Koroną (pomijamy drugi, w Smolanach, w zaborze rosyjskim, powstał on bowiem w roku 1839, w zupełnie innej sytuacji geopolitycznej)… Już siedem miesięcy później o . Komisarz, dla nieznanych bliżej przyczyn, ograniczył pole działania REFORMATÓW tylko do Małopolski i Wielkopolski…
